Atıksız yaşam - Saf Yaşam – Sıfır atıklı Yaşam- Zero Waste
Son yıllarda dünyada giderek yaygınlaşan bir yaşam tarzıdır. Her geçen gün kaynakların azalması insanları farklı yaşamlara itmektedir.
Atıksız yaşam çöp üretmeden yaşamayı alışkanlık haline getiren bir yaşam tarzıdır.
Dünya bir sonraki yılın yiyeceklerini kullanmaya başlamıştır. Her geçen gün sağlıklı yiyecekler ve içecekler azalmaktadır. Bu nedenle atık oluşumunu azaltarak ürünleri daha dikkatli kullanarak dünyada çevre kirliliği azaltılabilir.
Her ürününün ve yiyeceğin oluşturulması faklı işlemlerden ve fabrika üretiminden meydana gelmektedir. Hammadde ürüne dönüşürken enerji kullanmakta ve yeni bir ürün oluşmaktadır. Bu ürününün oluşması için çevresel kaynaklar kullanılmaktadır. Atıksız yaşam uygulamaları ile israf azaltılarak her şey daha dikkatli kullanılarak çevrenin korunması sağlanabilir.
Ülkemizde sıfır atık uygulamaları ile atıksız yaşam benzeri atık oluşumunun azaltılmaya başlanmış olması yeni bir dönem oluşturmuştur. .
Yaşadığımız bulaşıcı Covit 19 pandemisi atıksız yaşamının büyük bir gereklilik olduğunu gözler önüne sermiştir. Lüks ev ve araba gibi her şeye sahip olduğunuz halde pandemi dönemimde aslında hiçbir şeye sahip olmadığımız açığa çıkmıştır. Gereksiz bir çok şeye sahip olduğumuzu yaşadığımız kötü bir deneyim ile anlamış olduk .
Atıksız yaşam aynı zamanda yaşam felsefemiz olmalıdır.
Atıksız yaşam Türkçe olarak 5D şeklinde ifade edilebilir. Düşün: Gerekli değilse tüketme – Daha az tüket – Değerlendir: Yeniden kullan – Değiştir: Farklı amaçla kullan – Dönüştür: Doğaya geri kazandır
Elektriğin yenilenebilir kaynaklardan oluşturulması
Yıllardan beri nehirler üzerine baraj yapılarak sular kullanılarak hidroelektrik santrallerinden elektrik üretilmektedir. Nehirlerin yataklarını değiştirmeden, nehir yataklarına zarar vermeden ve nehir canlılarının doğal yaşam ortamlarına müdahale etmeden can suyunu durdurmadan santraller kurularak elektrik üretilebilir. Bu sayede diğer kirlilik oluşturan enerji üretim santrallerinin daha az sayıda kurulması sağlanabilir.
Güneş ve rüzgar gibi doğal kaynaklar kullanılarak var olan enerji ihtiyaçları yenilebilir kaynaklardan karşılanabilir. Bu kaynaklardan karşılanmış enerji temiz enerjidir. Bu enerjinin oluşturulmasında çevre kirletilmemiştir.
Jeotermal kaynakların Kullanılması
Sıcak su kaynakları kullanılarak konutların ısıtması sağlanabilir. Bu saye de ek bir yakıt kullanmadan ve su ısıtılmadan var olan jeotermal kaynak kullanılarak konutların ısıtılması sağlanır. Aynı zamanda ek bir kaynak kullanılmadığı için çevre kirliliği ve atık da oluşmayacaktır.
Jeotermal kaynaklı sıcak sular, üretim yapan bir çok fabrikada buhar gereksiniminin karşılanmasında kullanılmalıdır. Bu sıcak su daha az enerji ile ısıtılarak ihtiyaç duyulan farklı buhar miktarını karşılayabilir.
Sağlıklı Su Sağlanması
Sağlıklı su sağlıklı bir yaşamdır. İnsan vücudunun %60 ı sudan oluşmaktadır. İnsanın düzenli olarak mutlaka günlük belirli ölçülerde su içmesi gerekmektedir. Sağlıklı olmak için vücuda düzenli olarak suyun alınması şarttır. Doğal su enerjinin en büyük kaynağıdır. Bu suyun da mineralli ve temiz olması gerekmektedir. Suyun içindeki minerallerin yok edilmemiş olması gerekmektedir. Su ile sağlanamayan mineraller vücutta başka kaynaklardan sağlamak zorunda kalır. Su içinde suyun miktarına göre yaklaşık 300.000 parametrede kirletici mevcuttur.
Sağlıklı suyun insanlara sunulması en büyük kamu hizmetidir. Bu hizmet en uygun şekilde temiz olarak ve düşük ücretle insanlara sağlanması en büyük haktır. Günümüzde sözde sağlıklı su ihtiyacı şişelenmiş sularla sağlanmaktadır. Şişelenmiş sular plastik ve cam şişelerden oluşmaktadır. Dünyada ve ülkemizde çevre kirliliğinin büyük bölümü bu plastik şişelerden oluşmaktadır. Diğer yandan bu sular tüketiciye bir çok yoldan ve uzun sürelerde ulaşmaktadır. Yanlış depolamalar uzun sürelerde tüketicilere ulaşması şişelenmiş sularda kirliliğin ve tehlikeli maddelerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Şişelenmiş su da bir çok kimyasal madde, mikrop ve küf bulunmaktadır.
Bir çok Avrupa ülkesinde ve şehrinde insanların ücretsiz olarak sağlıklı suya ulaşması sağlanmaya çalışılmaktadır. Paris de musluk suyu tek bir işletme tarafından karşılanmaktadır. Paris genelinde yayılmış 1000 adet çeşme ile mataraya sahip insanlara ücretsiz su verilmektedir. Bu sayede şişelenmiş sulardan kurtulma yolu tercih edilmiştir. Avrupa da bir çok şehir kamu yararına su sağlama modeli seçiyor . Bu sayede çok daha az şişe atığı daha az kimyasal kullanımı ve buna bağlı olarak petrole olan bağımlılık azaltılmaktadır. Kişilere ait mataralar kullanılarak bu çeşmelerden ücretsiz su sağlanmaktadır. Ücretsiz uygulamalar ile bu çeşmelerin nerede bulunduğu öğrenilerek ulaşım sağlanabilir.
Okullarda Atıksız Eğitim
Oyuncak Eğitimi
Okulda oyuncak yapımı ve tasarımı uygulamaları başlatılmalıdır. Bu sayede plastik ve sağlıksız oyuncaklardan kurtulmak mümkün olacaktır. Tasarlama ile çocuktaki gelişim sağlanacak ve çocuğunun ufkunun neler yapabileceği uygulamalı olarak çocuğa gösterilmelidir. Okullarda oyuncak atölyeleri oluşturarak hamur, toprak ve ağaç gibi ürünlerden oyuncakların yapılması düşünülebilir. Bu sayede malzemelerin uygun kullanımı ve el becerilerinin geliştirilmesi amaçlanmalıdır. Çocuk kendi tasarladığı oyuncağa daha çok sahip çıkacağından oyuncak israfı da önlenmiş olacaktır. Bu amaç doğrultusunda oyuncak sektöründe plastik kullanımı dolayısı ile petrole bağımlılık azaltılarak çevre kirliği önlenmiş olacaktır.
Çevre eğitimi
Okullarda çevre eğitimi verilerek küçük yaşta çevre bilincinin alt yapısı oluşturulmalıdır. Bu eğitim sayesinde çocukluktan başlayarak ihtiyaç duyduğumuz ürünlerin daha dikkatli ve israf edilmeden kullanılması aşılanmış olur. Bu eğitim ile geleceğimizin emaneti olan çevrenin korunması bilinci öğrencilere anlatılmalıdır. Sıfır atık uygulamaları ile geri dönüşüm ve geri dönüşebilir ürünlerin kullanılması yaygınlaştırılmalıdır. Her türlü atığın düzenli olarak toplanması ve bertaraf edilmesi organik atıkların kompost veya gübre olarak değerlendirilebileceği uygulamalı olarak anlatılmalıdır. Öğrencilere verilen bu eğitimlerle anne ve babanın da çevre bilincinin oluşması sağlanabilir.
Tarım Eğitimi
Uygulamalı tarımsal eğitimler verilerek öğrencilere yiyeceklerin elde edilme aşamaları anlatılmalıdır. Yiyeceklerin elde edilmesinin ve ulaşılmasının zor olduğu ve korunması, israf edilmeden değerlendirilmesi konuları işlenmelidir.
Okuldaki Kaynakların Tekrar Kullanımı
Okullarda var olan kaynakların tekrar tekrar kullanılması sağlanmalıdır. Kitap gibi eğitim materyallerinin geri dönüşüme gitmesi engellenerek tekrar kullanılması çevre açısından büyük önem arz etmektedir.
Çevreci okul binaları planlanmalı ve teşvik edilmelidir.
Giyim de Atığın Azaltılması
Giyim sektörü akıl almaz büyük sektörlerden biridir. Her geçen gün değişen ve gelişen bir üretim dalıdır. Bu nedenle yeni bir giyim ürünü alırken düşünmeliyiz. Bu ürüne ihtiyacımız olup olmadığını sorgulamalıyız. Daha sonra almaya karar vermeliyiz.
Aldığımız giyim ürünleri ihtiyaca cevap veren, içimize sinen ve bıkmadan kullanabileceğimiz ürünler olmalıdır.
Gereksiz ürün alımından vazgeçilmelidir. Her bir farklı ürün alımında çevreye zarar verdiğimiz fikri akıldan çıkarılmamalıdır.
Ürünler kullanıldıktan sonra ikinci kullanım için uygun hale getirilerek bu ürünleri değerlendiren kurum ve kuruluşlara verilmelidir. Özellikle çocukların çabuk büyümesi nedeni ile alınan giyim ürünleri çabuk küçülmektedir. Bu az kullanılmış ürünler mutlaka ikinci kullanımlarda değerlendirilmelidir.
Tarımda Atıksız ve Çevreci Üretim
Yiyeceklere çabuk ve hızlı ulaşım sağlanmalıdır. İnsanların tüketimleri günlük veya kısa süre için sağlanmalıdır. Ürünlerin tüm üretim, market ve üreticiye ulaşım aşamalarında çevreyi daha az kirleten sistemler kullanılmalıdır. Bu sayede tarımsal ürünler bozulmadan daha az alınarak tüketilmesi yolları geliştirilmelidir. Dünyada her geçen gün tarımsal ürünlerin azaldığı ve bu ürünlerin üretilmesi için yüksek oranlarda su tüketildiği düşünülerek insanların bu ürünleri kullanımın da daha dikkatli olmaları anlatılmalıdır.
Tarımda su kullanmadan ürünlerin elde edilmesi imkansızdır. Dünyada su kaynakları her geçen gün azalmaktadır. Bu nedenle tarımda iyi su kullanma çalışmaları yaygınlaştırılarak hem su israfı hem de toprağın fazla su ile veriminin azaltılması engellenebilir.
Ülkece daha az topraktan daha fazla ürün elde edilmesi ve ürünlerin tüketime yakın bölgelerde üretilmesi amaçlanmalıdır. Bu sayede nakliye masrafları azaltılarak benzine bağımlılık azaltılarak ve taşıtlardan kaynaklı çevre kirliliği de azaltılmış olacaktır.
Ülkemizde ki biyoçeşitlilik korunmalıdır. Bölgemizde var olan tüm çeşitlilik korunarak geleceğe aktarılmalıdır. Bölgesel ve geleneksel ürünlerin uygun olanı ekilerek bunların geliştirilmesi sağlanmalıdır.
Tarımda ilaç kullanımı denetim altına alınmalıdır. Daha az ve uygun ilacın kullanımı ile tarımda verim artırılarak kimyasal kirlilik ve insan sağlığı ön planda tutulmalıdır. Daha az ilaç kullanımı ile ilaç ambalajlarından üretiminden çevre kazanımı ve ambalaj atıklarının değerlendirilmesi sonucu çevre kirliliğinin azaltılması da sağlanmış olacaktır.
Hayvansal üretimde planlamaları yapılırken hayvan barınaklarının verimli tarımsal alanlar üzerinde kurulmaması sağlanmalıdır. Hayvan barınakları planlanırken güneşten maksimum oranda yararlanılmalıdır. Bu şekilde enerji kaynaklarının kullanılması azaltılabilir. Ahırlar planlanırken uygun gübre çukurları ve gübrenin işletme için en uygun kullanımı şartlar arasına alınmalıdır.
Avrupa da bir çok işletmede ahırlardan kaynaklı gübrelerin uygun ortamlarda yanması sağlanarak aynı zamanda işletme birimlerinin ısınma ihtiyaçları sağlanmaktadır.
Kimyasal gübre kullanımı yerine hayvansal gübre kullanımının uygulamaları geliştirilmelidir. Bu çalışmalar Çevre Bakanlığı ve Tarım Bakanlığı ortak çalışmaları ile gerçekleştirilmelidir. Hayvansal gübre kullanımı ile toprakların kirlenmesi ve kimyasal gübre ambalajlarından kaynaklı Çevre Kirliliği de önlenmiş olacaktır.
Arılar polinasyon için olmazsa olmaz hayvanlardan biridir. Arılar tarımsal üretimi artırarak bu sayede daha az alandan daha çok verim alınmasını sağlarlar. Bölgelere uygun çiçekli bitkiler ekilerek baharat türü bitkilerin üretimi ve aynı zamanda bal üretimi sağlanabilir.
Orman alanları korunmalı oksijen kaynağı yeni orman alanları geliştirilmelidir. Şehirlere yakın orman alanları oluşturulmalı herkesin ağaç dikerek katılımı ve sahiplenmesi sağlanmalıdır.
Turizmde Atıksız Yaşam
Ülkemiz turizm cenneti olarak anılmaktadır. Turizmde çevreci uygulamalar ile çevreye verilen zararlar azaltılabilir. Açık büfe uygulamalarından vazgeçilerek yiyeceklerin gereksiz kullanımı ve israfı engellenebilir. Otellerde fotosellerle yanan aydınlatmalar, fotoselli musluklar ve anahtarlar ile çalışan klima sistemi gibi uygulamalar ile elektrik ve su kullanımı azaltılabilir. Bu sayede enerji kaynaklarının tüketimi ve su kullanımı azaltılacaktır. Suyun az kullanımı sayesinde atıksu da azaltılmış olacağından atıksu için kullanılan masraflar da azaltılmış olacaktır. Bütün bunlar planlanırken su kuraklığı düşünülerek hareket edilmelidir.
Oteller planlanırken akıllı binalar olarak planlanmalı; güneş enerjisi ve yağmur suyunun toplanması gibi çevreci faktörler ile donatılmalıdır. Arıtılmış atıksuyun otel yeşil alanlarının sulanmasında kullanımının yaygınlaştırılması sağlanmalıdır.
Bölgesel oteller planlanmalı otellere getirilen şartlar bölgelere göre düzenlenmelidir. Örneğin dağ otellerine sıcak su havuzları gibi benzeri eğlencelerin yapılması önlenmelidir.
Oteller gruplandırılarak her otele her birimin yapılmasının önlenmesi gereksiz malzeme kullanımını önleyecektir. Bu sayede daha az üretim ile daha az çevre kirliliği oluşacaktır.
Oteller planlanırken yeşil çatılar ve bölgesel bitkiler ile kaplanmış duvar uygulamaları yaygın hale getirilmelidir. Teşvik edilmelidir. Bu sayede görüntü kirliliği önlenmiş olacaktır. Yeşil çatılar ve duvarlarda geri dönüşüm sonucu elde edilmiş kompostlar toprak olarak kullanılmalıdır.
Ulaşımda Atıksız Yaşam
Emisyon verileri düşük araçların kullanılması yaygınlaştırılmalı ve kirletici emisyon değerleri yüksek olan eski araçların yerine yeni araçların kullanılması teşvik edilmelidir.
Araçlar emisyon kaynaklarına göre vergilendirilmeli veya yakıt teşviki sağlanmalıdır. Muayene ücretleri emisyon verilerine göre düzenlenmelidir. Elektrikli araç kullanımı yaygınlaştırılmalı ve teşvik edilmelidir.
Toplu ulaşım teşvik edilmelidir. Bu ulaşımı kullanım yaygın hale getirilmelidir. Toplu ulaşımda metro gibi çevreye zararı az olan ulaşım imkanları yaygınlaştırılmalıdır.
Çevreci yol kaplama malzemeleri kullanılmalıdır. Yol malzemelerinin kullanımında geri dönüşümünden üretilen malzeme kullanımı sağlanmalıdır. Yol kaplama ürünlerinde su geçirimliliği düşünülerek kaplama malzemeleri kullanılmalıdır.
Bazı araçların şehirlerde kalabalık olan bölgelere girişleri engellenmelidir. Emisyon kirliliğinin aynı bölgede oluşumu bu sayede düşürülebilir.
Şehirlerde nehir ve deniz ulaşımı imkanı var ise kullanımı yaygınlaştırılmalı ve ucuz hale getirilmelidir.
Bisiklet ve elektrikli scoter kullanımı yaygınlaştırılmalı, bu kullanımlar için yeni yollar yapılmalıdır. Mahallelerde okullara ulaşımı sağlayacak bisiklet yolları yapılmalı çocuk yaşta bisiklet kullanımı sağlanmalıdır.
Evde Atıksız Yaşam
Hayatımızın yada günümüzün büyük zamanı evde geçmektedir. Bu nedenle evler planlanırken insan ihtiyacına en iyi şekilde cevap veren çağımıza uygun ev planlamaları yapılmalıdır. Uygun yalıtımla en iyi şekilde ısınmaları, çevreci planlama ile güneş ve yağmur sularının kullanılması sağlanmalıdır.
Su kullanımının azaltılması için ekipmanların kullanılması teşvik edilmeli, kombi ile sıcak su sağlanan evlerde sıcak su kullanım alanlarının birbirlerine yakın olarak planlanması sayesinde suyun ısınma aşamasında daha az su kullanılması sağlanmış olacaktır.
Binalarda bölgelere uygun olarak yeşil çatı ve yeşil duvar uygulamaları geliştirilerek kullanımı teşvik edilmelidir. Bu kullanımlarda geri dönüşüm ürünlerinden faydalanılmalıdır.
Sıfır atık ve geri dönüşüme uygun evler planlanarak geri dönüşüm kaynağında yani konutlarda başlatılmalıdır.
Site bahçeleri bölgelere uygun bitki örtüsü ile kaplanmalı çim gibi fazla su kullanan ürünlerin tercih edilmemesi sağlanmalıdır. Akıllı binalarda toplanan yağmur ve alan kaynaklı suların bahçe sulamada kullanımı sağlanmalıdır.
Güneş enerjisi, suyun ısıtılması ve diğer enerji sistemlerinde kullanılmalıdır.
Konutlarda güneş enerjisi, rüzgar enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının önü açılmalı bürokratik engeller ortadan kaldırılmalıdır. Yalıtım sistemini ve yenilenebilir enerji sistemlerini kullanan konutlara diğer enerji kaynakları indirimli olarak sağlanmalıdır.
Gün ışığından daha fazla yararlanacak şekilde konutlar oluşturarak çevresel kaynakların daha üst düzeyde kullanılması sağlanmış olacaktır. Bu şekilde enerji kullanımı azaltılacaktır.
Binalar insan psikolojisine zarar veren gürültü kirliliğini engelleyecek malzemelerden ve görüntü kirliliğine neden olmayacak şekillerde dizayn edilmelidir.
Konut, site, park, bahçe ve cadde benzeri alanların aydınlatmalarında fotoselli sistemler kullanılmalı gereksiz ışıklandırmalar ile ışık kirliliği engellenmelidir.
Konutlardan kaynaklı ikincil kullanıma uygun mobilya ve elektrikli ürünlerin ihtiyaç sahipleri insanlara ulaştırılması sağlanmalı. Belediyeler tarafından uygun alanlar inşa edilerek bu atık ürünlerin yeniden kullanılması amaç edinilmelidir. Dünyada bir çok kentte ve mahallelerde kullanılabilir ev malzemelerinin atık günleri düzenlenerek ihtiyacı olan kişiler tarafından alınarak kullanılmaları sağlanmaktadır.
Konutlar için dayanıklı market poşeti kullanımı yaygınlaştırılarak gereksiz poşet kullanımı önüne geçilmelidir.
Evlerde kağıt mendil ve peçete kullanımı azaltılmalıdır. Eskiden olduğu gibi ıslak pamuklu bezler kullanılmalı günümüze uygun hale getirilmelidir.
Evlerde bir çok ürün farklı kullanımlara uygun tasarlanabilir. Yeniden almak yerine yeni tasarımlarla farklı bir alanda evde bulunan ürünlerden yararlanılmalıdır.
İşyerlerinde Atıksız Yaşam
Evlerde anlatılan atıksız yaşam uygulamaları işyerleri için de geçerlidir. İşyerleri planlanırken yapılacak işe ve üretime uygun olarak planlanmalı ve aynı üretimler için iş merkezleri planlanmalıdır.
İşletmeler için organize sanayi bölgeleri kurulmalı çevre konusunda yetkiler verilmelidir. Organize sanayi bölgelerine toplu taşıma uygulamaları yapılmalıdır. Çalışanların toplu taşıma kullanmaları teşvik edilmelidir. Organize sanayi bölgeleri kurulurken atık alanları düzenlenmeli, üretim sektörlerine göre atıksu arıtma tesisleri kurulmalıdır. Üretici firmaların atıkların bertarafına destek olması ve kendi işletmelerinde bu uygulamalara destek vermesi sağlanmalıdır.
İş saatleri planlanırken gün ışığı dikkate alınarak iş saati düzenlenmelidir.
İş yerleri sıfır atık uygulamaları için düzenli olarak planlanmalı ve geri dönüşüm birimlerine yakın olarak düzenlenmelidir.
İş yerlerinde güneş ve rüzgar gibi temiz enerjilerin kullanımı desteklenmeli, akıllı binalar olarak inşa edilmeli, alanlardan ve binalardan kaynaklı sular biriktirilerek sulamada ve diğer kullanımlarda değerlendirilmelidir.