Eco Label – Eko Etiket – Çevre Etiketi
Çevre Etiketi Nedir
30 Aralık 2020 tarihli 7261 Sayılı Çevre Ajansı Kanunu ile 2872 Sayılı Çevre Kanuna Çevre Etiketi ibaresi eklenmiştir. “Sürdürülebilir çevre hedefleri doğrultusunda, ürün veya hizmetlerin doğal kaynak kullanımı ve hammadde temini aşamasından başlamak üzere yaşam döngüsünün bütün süreçlerinde, türlerin ve habitatların zarar görmesini ve ekosistemlerin bozulmasını önlemek, çevre, insan, sağlık, iklim ve doğal yaşamın üzerindeki olumsuz etkileri azaltmak amacıyla gönüllülük esaslı çevre etiket sistemi oluşturulur. Çevre etiket sisteminin oluşturulması ve uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir.
Hammadde temin sürecinden bertaraf sürecine kadar geçen süreçte çevresel etkileri azaltılmış ürünleri/hizmetleri teşvik etmek ve tüketicilere doğru, yanıltıcı olmayan, bilimsel temelli bilgi sağlamak için oluşturulmuş gönüllü bir ödüllendirme sistemini temsil eden işarettir. 8 ekim dünya eko etiket günü olarak kutlanmaktadır.
Çevre Etiketi Yönetmeliği Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğ girdi. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanan yönetmelik, çevresel etkileri azaltılmış ürünlerin teşviği ve tüketicilere doğru, bilimsel temele dayalı, gönüllülük esaslı "Çevre Etiketi Sistemi"ni oluşturarak, sistemin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları içermektedir.
Tarihçe
Tüketim malları üzerindeki Yeşil Çıkartmalar , Alman Blue Angel (Der Blaue Engel) sertifikasının 1978'de dünya çapında ilk eko-etiket haline geldiği 1970'lerin sonlarından bu yana gelişmektedir. Ana konuları enerji ve yakıt tüketimi olmuştur. Üreticilerin genel amacı a minimum enerji kullanımı standartlarını geliştirilmesi olmuştur. Kuzey Amerika'daki otomobil endüstrisinin minimum emisyon standardını karşılaması gerekmektedir. Bu, satılan yeni otomobillere yakıt verimliliği etiketlerinin yerleştirilmesine neden olmuştur. Büyük cihaz üreticilerinin standart test uygulamalarını kullanmaları ve ürünlere net etiketler koymaları gerekiyordu. Uluslararası Standardizasyon Örgütü , ISO 14000 ailesi ile çevresel etiketlemeyi ele almak için standartlar geliştirdi ve ISO'nun 1992'de Rio de Janeiro'daki Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı'nda tartışılan sürdürülebilir kalkınma hedefini destekleme taahhüdü çevre etiketinin kullanımını gündeme getirdi.
Yeşil Etiketleme çevre etiketi bugün dünya çapında geleneksel olarak bütün ülkelere yayılmaya başlamıştır. Yeşil etiket veya çevre etiketi çoğu gönüllü üreticilerin meydana getirdikleri etiketlerdir. Kuzey Amerika'da Yeşil Çıkartmaların kapsamını diğer tüketim mallarını da içerecek şekilde genişletmek için bir girişim bulunmaktadır. Tüketiciler eko-etiketlenmiş ürünleri tercih etme eğiliminde olsalar da, yeşil etiketi yeterince kavramadıkları için tercih nedeni değişmektedir. Bu nedenle yaygınlaşması ve geliştirilmesi için bu etiketin anlatılması ve çevre için farklılığının ortaya konulması gerekmektedir.
Çevre etiketlerine uluslarası örnekler aşağıda ki eko etiketlerden oluşmaktadır.
Küresel Eko Etiketleme Ağı (GEN)
AB Eko Etiketi (EU Ecolabel)
Alman Eko Etiketi (Blue Angel)
Nordik Eko Etiketi (Nordic Swan)
AB Eko Etiketi (EU Ecolabel)1992 yılında kurulan ve Avrupa ve dünya çapında tanınan bu etiket yaşam döngüleri boyunca yüksek çevre standartlarını karşılayan ürün ve hizmetlere verilen bir çevresel mükemmellik etiketidir. Hammadde çıkarımından üretime, dağıtıma ve bertarafına kadar olan döngüde üreticileri üretim sürecinde daha az atık ve CO2 üretmeye teşvik ederek döngüsel ekonomiyi destekler. AB Ecolabel kriterleri aynı zamanda şirketleri dayanıklı, onarımı ve geri dönüşümü kolay ürünler geliştirmeye teşvik etmektedir .
AB Ecolabel kriterleri, çevre etiketininin oluşturulması aşamasında ; ,ürününün çevresel etkilerini azaltmak ve üçüncü şahıs kontrolleri yoluyla çevresel eylemlerinin verimliliğini garanti altına almak isteyen şirketler için önemli yönergeler sunar . Ayrıca, birçok şirket , ürün serilerini geliştirirken ve yeni ürün serileri oluştururken çevre dostu en iyi uygulamalara ilişkin rehberlik için AB Ecolabel kriterlerinden faydalanmaktadır.
Çevre Etiketinin Amacı
Çevre etiketi uygulamaları ile ürünlerinde/hizmetlerinde düşük karbon emisyonu, atık önleme, enerji verimliliği, su tasarrufu, zararlı kimyasalların kullanılmaması gibi alanları dikkate alarak çevreye duyarlı bir süreç takip eden işletmelerin teşvik edilerek sürdürülebilir tüketim ve üretim uygulamalarının desteklenmesi amaçlanmaktadır.
Çevre Etiketinin Avantajları
Çevre etiketinin avantajları aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
- Tüketicinin bilgilendirilmesi ve çevreye duyarlılık konusunda bilinçlendirilmesi,
- Üretici açısından hem çevresel değerlerin korunmasını hem de ekonomik verimliliğin teşvik edilmesi,
- Piyasa gelişiminin çevresel hassasiyet göz önünde bulundurularak uyarlanması,
- Güncel koşullara göre üretim süreçlerinin ve hizmet aşamalarının sürekli iyileştirmeye teşvik edilmesi,
- Tüketiciye çevreye duyarlı ürünü tercih etme imkanı sunması,
Temel İlkeler
Türkiye Çevre Etiket Sistemi ile amaçlanan temel ilkeler ise şu şekildedir:
- Enerji verimliliği
- İklim değişimine etkinin azaltılması
- Isı tasarrufu
- Su tasarrufu
- Doğal kaynak yönetimi
- İnsan sağlığının korunması
- Tehlikeli kimyasalların kullanımının kısıtlanması
- Atık su geri dönüşümü
- Atık geri dönüşümü
- Biyoçeşitliliğin korunması
- Dayanıklılık
- Çevresel bilgide şeffaflık
Çevre etiketine kimler müracaat edebilecek?
Çevre etiketi başvuru süreci ve değerlendirilmesine ilişkin olarak da "Üreticiler, imalatçılar, ihracatçılar, ithalatçılar, hizmet sağlayıcılar, toptancı ve perakende satıcılar çevre etiketi başvurusu yapabilecek. Bakanlığımıza sunulan başvuru dosyaları en geç 30 gün içinde incelenecek. Format olarak başvurusu uygun olarak değerlendirilenler, yapılacak teknik incelemenin arından Çevre Etiketi Kurulumuz nihai kararı verecektir." bilgisini verdi.
Başvuru Süreci
Başvuru sürecinin aşağıdaki aşamaların takip edilerek yapılması gerekmektedir.
Bakanlık ile iletişim
Ülkemizde Çevre Etiketi konusunda yetkili Kurum, Çevre Etiketi Yönetmeliği gereği Çevre ve Şehircilik Bakanlığıdır. Talep edilmesi durumunda, Bakanlık, çevre etiketi kullanıcısı olmak için başvuru yapmak isteyenlere çevre etiketi kriterlerinin ayrıntıları ve başvuru dosyasının nasıl oluşturulacağı konusunda ön bilgilendirme yapacaktır.
Beyan, test ve doğrulama gereklilikleri
Çevre etiketi alınması talep edilen ürün veya ürünlerin her bir kriteri nasıl sağladığını belgelemek ve gereken tüm bilgi ve test/analiz sonuçlarının bulunduğu bir başvuru dosyası hazırlamak başvuru sahibinin sorumluluğundadır..
Çevre Etiketi kriterlerinin değerlendirilmesi ve doğrulanması aşamasında, ürün testlerinin yapılması gerektiğinde, bu testler tercihen EN ISO 17025 veya eşdeğerine ilişkin genel gereklilikleri karşılayan laboratuvarlar tarafından yapılmalıdır.
Tüm test masrafları ve teknik inceleme komisyonu tarafından yaptırılması istenen doğrulamalardan kaynaklanan masraflar başvuru sahibi tarafından karşılanmalıdır. Başvurmaya karar vermeden önce bu masraflar dikkate alınmalıdır.
Başvuru Dosyasının Hazırlanması
Ürün/hizmet kriterlerinde belirtilen tüm destekleyici belgeler ve başvuru formundan oluşan bir dosyanın Bakanlığa sunulması gerekmektedir. Başvuru kabul edilirse, başvuru dosyasının bir kopyasının başvuru sahibi tarafından saklanması ve çevre etiketi kullanım süresi boyunca güncel tutulması gerekmektedir. Başvuru dosyası, başvuru formu ile birlikte aşağıdaki bilgi ve belgeleri içerecek şekilde sunulmalıdır:
a)Başvuran özel ya da tüzel kişinin tanıtımı, adresi, iletişim bilgileri ve başvuru yapacağı ürüne ait başvuru dilekçesi,
- b) Ticaret Sicil Gazetesinde yayımlanan şirket kuruluş senedi, ana sözleşmesi veya tüzüğü,
- c) Kurum/kuruluşları temsile yetkili kişi veya kişilerin noter onaylı imza sirküleri,
ç) Başvuru sahibinin ürün ile ilişkisi,
- d) Ürünün ticari açıdan tanıtılması,
- e) Başvuru ücretinin Bakanlık döner sermaye işletmesi müdürlüğü hesabına yatırıldığına dair dekont,
- f) Başvuru yapılacak ürün kriterleri ile ilgili bilgi ve belgeler,( hesaplama, test, analiz, ölçüm, sertifika vs.)
- g) Bakanlığın talep ettiği diğer bilgi ve belgeler.
Doğrulama Süreci
Doğrulama
- Bakanlık, başvuru dosyasındaki bilgi ve belgeleri uygunluk bakımından 30 takvim günü içerisinde inceler.
- Eksiklik tespit edilmesi durumunda eksiklikler başvuru sahibine bildirilir.
- Eksikliklerin tebliğ tarihinden itibaren en geç 60 takvim günü içerisinde tamamlanmaması durumunda başvuru kabul edilmez.
- Başvurunun kabul edilmemesi durumunda yatırılan başvuru bedeli geri ödenmez. Bu yüzden başvurunun eksiksiz yapılmasına özen gösterilmelidir.
- Bakanlık tarafından uygun görülen başvurular için teknik inceleme komisyonu oluşturulur. Doğrulama sürecine yönelik teknik inceleme komisyonu oluşturma yetkisi, Çevre Etiketi Yönetmeliği’nin 15’nci maddesinin (ğ) bendi kapsamında Türk Standardları Enstitüsü(TSE)’ne devredilmiştir.
- Teknik İnceleme Komisyonu, doğrulama ziyaretinden önce ve teknik rapora nihai halini vermeden önce toplanabilir. Başvuru sahibi, talep edildiği durumlarda, bu toplantılara katılım sağlar.
- Teknik inceleme komisyonu tarafından ilave doğrulama istenirse, masraflar başvuru sahibi tarafından karşılanır.
Ürün veya hizmet kriterlerine uyum ve diğer teknik hususlar başvuru tarihinden itibaren 90 takvim günü içerisinde değerlendirilir ve çevre etiketi teknik raporu hazırlanır.
Teknik rapor;
- Çevre etiketi verilmesi için herhangi bir koşul içermiyorsa başvuru sahibi ile çevre etiketi kullanım sözleşmesi imzalanır.
- Çevre etiketi verilmesi için ilave doğrulama yöntemlerinin yerine getirilmesi koşulu içeriyorsa, koşullar yerine getirldikten sonra başvuru sahibi ile çevre etiketi kullanım sözleşmesi imzalanır.
- Çevre etiketinin verilmesini uygun görmeyen hususlar içeriyorsa, başvuru olumsuz olarak sonuçlandırılır.
Çevre Etiketi Kullanım Süreci
Başvurunun kriterlere uygun olması durumunda, ilk yıllık kullanım ücretinin yatırılmasından sonra Bakanlık tarafından çevre etiketi verilir. Çevre etiketinin şekli Bakanlık tarafından yayımlanan çevre etiketi şekline uygun olmak zorundadır.
Bakanlık ile çevre etiketi almaya hak kazanan başvuru sahibi arasında sözleşmenin imzalanması ile başvuru sahibi çevre etiketi kullanıcısı sıfatını alır. Bakanlık sözleşmeye ürün veya hizmet grubu kriteri, çeşidi ve özelliklerine bağlı olarak ek hükümler koyabilir.
Sözleşme kapsamında çevre etiketi kullanıcısı tarafından her yıl Uygunluk Raporu hazırlaması beklenmektedir. Çevre etiketi kriterlerine uygunluğu sağlayamayan kullanıcıların çevre etiketi kullanım hakkı iptal edilir.
Çevre etiketi kullanımı 4 yıl süre için verilir. Süre bitiminden 180 gün önce talep edilmesi halinde Bakanlık tarafından teknik inceleme komisyonuna yaptırılan değerlendirme sonucunda süre uzatılabilir.
Çevre etiketi kullanıcısı, Bakanlığa 3 ay öncesinden göndereceği yazılı bildirim ile her zaman sözleşmeyi feshedebilir ve çevre etiketi kullanımından vazgeçebilir.
Bakanlık, Çevre etiketi taşıyan ürün veya hizmet ile ilgili şikâyetten çevre etiketi kullanıcısını haberdar eder ve şikayete tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde cevap verilmesini ister.